Αυτοκτονικότητα- Προειδοποιητικά σημάδια και παράγοντες κινδύνου
“Η πρόβλεψη της επικινδυνότητας είναι κάτι ιδιαίτερα επικίνδυνο”
Στη σύγχρονη ιατρική η πρόληψη αποτελεί την πρώτη γραμμή αντιμετώπισης των παθολογικών καταστάσεων. Η πρόβλεψη της αυτοκτονικότητας είναι αναμφίβολα πολύτιμη καθώς δύναται να αποτρέψει πιθανές απόπειρες αυτοκτονίας και τις συνέπειες αυτών, τόσο για τον αποπειραθέντα (θάνατος ή σοβαρή σωματική βλάβη), όσο και για το περιβάλλον του (πένθος, ενοχές, στίγμα). Πρόκειται ωστόσο για ένα εγχείρημα με ιδιαίτερες δυσκολίες. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται “η πρόβλεψη της επικινδυνότητας είναι κάτι ιδιαίτερα επικίνδυνο”. Στην πραγματικότητα ο θάνατος ενός ανθρώπου που είναι πλήρως αποφασισμένος να θέσει τέλος στη ζωή του είναι σχεδόν αδύνατο να αποτραπεί. Ευτυχώς το ποσοστό των ατόμων που εμφανίζει εξαιρετικά ισχυρή αυτοκτονική πρόθεση είναι μικρό. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, τα άτομα που αναπτύσσουν αυτοκτονικό ιδεασμό διέπονται από αμφιθυμία σχετικά με την απόπειρα αυτοκτονίας. Αυτό σημαίνει ότι οι νοσηρές αυτοκαταστροφικές σκέψεις συνδυάζονται με υγιείς σκέψεις νοηματοδότησης της ζωής, οι οποίες λειτουργούν αντισταθμιστικά, καθυστερώντας την αυτοκαταστροφική συμπεριφορά ή αμβλύνοντας τη σοβαρότητά της (“σπάνια μια απόπειρα αυτοκτονίας είναι τόσο καλά σχεδιασμένη και εκτελεσμένη ώστε να μην υπάρχει καμία πιθανότητα επιβίωσης”).
Παράγοντες κινδύνου αυτοκτονικότητας:
Το ιστορικό προηγούμενης απόπειρας αυτοκτονίας θεωρείται ο καλύτερος προγνωστικός δείκτης επικινδυνότητας για πιθανή αυτοκτονικότητα. Ωστόσο δεν επαρκεί αφού τα 2/3 των πρώτων αποπειρών αυτοκτονίας οδηγούν στο θάνατο. Το ιστορικό ετεροκαταστροφικής συμπεριφοράς επίσης αξιολογείται, καθώς η ετεροκαταστροφικότητα αποτελεί την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Η επιθετικότητα ενός ατόμου μπορεί άλλοτε να στραφεί εναντίον του περιβάλλοντος και άλλοτε εναντίον του ίδιου του εαυτού. Άλλοι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση αυτοκτονικής συμπεριφοράς είναι οι εξής:
• Η διάγνωση ψυχιατρικής διαταραχής (ιδίως κατάθλιψης).
• Κλινικές εκδηλώσεις όπως η αϋπνία, το έντονο άγχος, η ανηδονία και οι ακουστικές ψευδαισθήσεις προτρεπτικού ή ενοχικού περιεχομένου.
• Η γνωσιακή ακαμψία (η αδυναμία ανεύρεσης εναλλακτικών επιλογών κατά τη διαδικασία επίλυσης προβλημάτων με συνέπεια τη δημιουργία αδιεξόδων).
• Το αίσθημα απελπισίας (συχνά αποτελεί παράγωγο της γνωσιακής ακαμψίας).
• Η παρορμητικότητα.
• Η χρήση ουσιών (ιδίως η κατάχρηση αλκοόλ).
• Η ηλικία (>45 ετών).
• Το φύλο (οι άνδρες πραγματοποιούν περισσότερο σοβαρές και θανατηφόρες απόπειρες αυτοκτονίας).
• Ψυχοπιεστικές καταστάσεις όπως απώλειες, αποτυχίες, απορρίψεις, αλλαγές ή συγκρούσεις (πχ. θάνατος κοντινού προσώπου, χωρισμός, απόλυση, χρέη, ερωτική απογοήτευση, ανεπαρκή προσωπικά επιτεύγματα, μετάβαση από μια κοινωνική θέση σε κάποια άλλη, σοβαρά δυσλειτουργικές διαπροσωπικές σχέσεις κλπ.) που είναι πιθανό να οδηγήσουν σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και αισθήματα αναξιότητας, ενοχής ή ντροπής.
• Σωματική νόσος χρόνια, επώδυνη, ανίατη ή τερματική-αναπηρία.
• Έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος (οι άγαμοι, οι διαζευγμένοι, οι χήροι και οι κοινωνικά απομονωμένοι-αποσυρμένοι αυτοκτονούν συχνότερα).
• Κληρονομικό ιστορικό αυτοκτονικής συμπεριφοράς.
Προειδοποιητικά σημάδια ενδεχόμενης επερχόμενης απόπειρας αυτοκτονίας είναι τα εξής:
• Απειλές για αυτοβλαπτική συμπεριφορά.
• Συζητήσεις ή γραπτές σημειώσεις περί θανάτου ή αυτοκτονίας.
• Έκφραση συναισθημάτων απελπισίας, οργής, θυμού ή εκδίκησης.
• Απερίσκεπτες ή επικίνδυνες συμπεριφορές που δεν συνηθίζονταν από το άτομο.
• Έκφραση συναισθημάτων παγίδευσης σε αδιέξοδες καταστάσεις.
• Κατάχρηση αλκοόλ ή χρήση ουσιών, ενώ δεν συνηθιζόταν από το άτομο.
• Κοινωνική απομόνωση-απόσυρση από οικογένεια και φίλους.
• Υπερβολικό άγχος ή αντιθέτως ξαφνική αλλαγή της διάθεσης μετά από μια μακρά χρονική περίοδο άγχους ή θλίψης σε αίσθημα ευτυχίας, ανακούφισης ή γαλήνης.
• Διαταραχές του ύπνου ή της όρεξης.
• Ξαφνική ενασχόληση με άμεση διευθέτηση και επίλυση νομικών ή προσωπικών ζητημάτων.
• Παροχή προσωπικών αντικειμένων ή περιουσιακών στοιχείων σε οικεία πρόσωπα.
• Αδιαφορία για το μέλλον, έλλειψη κινήτρων και στόχων.
• Συχνά αρνητικά σχόλια για τον εαυτό, έκφραση ενοχικών συναισθημάτων.
• Αγορά αντικειμένων ή ουσιών που δυνητικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν μέσα απόπειρας αυτοκτονίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι κάποιες από τις προαναφερόμενες συμπεριφορές είναι πιθανό να εμφανιστούν σε καταστάσεις σωματικής ή ψυχολογικής κόπωσης, άγχους ή αναστάτωσης ακόμα και αν δεν υπάρχει συνειδητός αυτοκτονικός ιδεασμός. Η προσπάθεια επικοινωνίας της αυτοκτονικής πρόθεσης δεν είναι σπάνια, συχνά ωστόσο υποαξιολογείται ή διαφεύγει της προσοχής. Υπολογίζεται ότι οι μισοί περίπου ασθενείς που διαπράττουν απόπειρα αυτοκτονίας έχουν αποκαλύψει τις αυτοκαταστροφικές τους σκέψεις σε ιατρό, οικογενειακό, φιλικό ή άλλο οικείο πρόσωπο κατά τον τελευταίο μήνα πριν την επιτέλεση της αυτοκαταστροφικής πράξης.
Σταυριανάκος Κυριάκος
Ψυχίατρος-Ψυχοθεραπευτής
στην Αθήνα
Προειδοποιητικά σημάδια και παράγοντες κινδύνουψυχίατρος θεσσαλονίκη, γνωστική συμπεριφορική , Καλός Ψυχίατρος Θεσσαλονίκη, ψυχιατροι θεσσαλονίκη, γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία, ψυχίατροι θεσσαλονίκη, ψυχίατροι, ψυχοθεραπεία, ψυχανάλυση,Ψυχίατρος Αθήνα, Ψυχίατροι Αθήνα, Παιδοψυχίατρος αθήνα, τρόποι να αυτοκτονήσεις
